Lengser Postmodern

Ulah dianggap cologog nya, Wa. Uing mah ukur hayang nanya, nyacapkeun kapanasaran. Ari Uwa Léngsér téh sabenerna saha? Cenah aya nu nyebut Uwa téh Batara anu sakti mandraguna, anu salah sahiji tugasna ngurus jeung ngingetan raja. Dina implengan uing mah meureun siga Dewan Pertimbangan Presiden jaman ayeuna. Aya ogé nu nyebut Uwa téh sarupaning Semar dina lalakon wayang. Ongkoh rahayat, purah ditutah-titah tapi dihormat leuwih-leuwih ti pangkat Patih. Malah sakapeung sok wani nyarékan raja. Uwa téh cenah simbol masyarakat leutik anu naif, polos, lucu tapi ogé pinter. Loba akal anu teu disangka-sangka.

Jih, naha kalah malik nanya? Apanan uing nanya téh pédah teu apal anu sabenerna. Apal sautak-saeutik téh ladang tatanya, ladang ngobrol jeung para budayawan jeung maca sakotrét waé mah ngeunaan Uwa. Tapi da dina bacaan téa sok kalah réa vérsi. Komo tatanya ka jalma mah, beuki anéh jeung réa deui waé vérsina anu lamun disambung-sambung mah lain kalah nyambung ieuh tapi kalah siga benang pajeujeut, lieur mémérésna. Ulah boro ngeunaan carita jeung asal-usul, kadar sesebutan gé apanan rupa-rupa. Aya nu nyebut Aki Léngsér, aya nu nyebut Batara Léngsér, aya ogé nu ngauwakeun, jadi nyebutna Uwa Léngsér. Uing mah rék nyebut Uwa wé nya ngarah jiga nu loma. Apanan keur usum ngauwakuen ka saluhureun ayeuna mah.

Apanan ceuk uing gé bieu matak lieur da loba vérsi téa. Tapi da kitu meureun ari nu ngarana carita rakyat mah. Teu bisa dipanjara dina hiji carita tunggal anu ngandung kacindekan absolut da carita rakyat mah lain perkara hukum atawa sains, lain perkara  salah jeung benerna carita. Nu leuwih utama nya meureun perkara eusina anu cenah ngandung siloka jeung sasmita, teuleumaneun anak incu jangeung bekel milampah hirup.

Ayeuna mah kitu, Wa. Uwa gé apal sorangan meureun. Kangaranan Léngsér pasti identikna jeung upacara adat mapag pangantén. Aya ogé nu nyebutna upacara pangbagéa atawa ukur prosési seni mapag pangantén. Tapi dina carita pantun Mungdinglaya Dikusumah asana teu kitu ieuh lalakon Uwa téh. Dicaritakeun Léngsér téh hiji jélma utusan raja. Malah apanan kacaturkeun Léngsér Muara Bresbes jeung Léngsér Pajajaran perang tanding, gelut rongkah marebutkeun honjé. Kabayang saktina Uwa nepika euweuh nu meunang euweuh nu éléh cenah.

Kutan? Kakara ngadéngé? Jih, naha Uwa teu apal kana sajarah sorangan geuning? Kadé, ah, Wa! Bisi beunang ku paribasa jati kasilih ku junti. Arisi heueuh ayeuna téh jaman modérn, malah mah postmodérn cenah ceuk para sarjana mah. Jaman saenggeus modérn anu sarwa liur, likuid, cair. Geus teu jelas watés-watés antara hiji hal jeung hal nu sején. Kaasup geus pacampurna anu modérn jeung tradisi. Postmodérn téh cenah mangrupa réspon tina modérnitas anu geus dianggap dékadén, geus teu kompatibel jeung kaayaan manusa jaman kiwari anu sarwa hibrid.

Puguh éta ogé anu jadi pikiran uing. Naha Léngsér anu ayeuna aya dina upacara adat mapag pangantén téh Léngsér postmodérn? Atuda rék teu kapikiran kumaha? Lamun énya Uwa téh Batara, asa kaleuleuwihi lamun Barata ngabodor bébéakan népi ka jujungkiran. Jeung asa teu pantes wé. Katambah ayeuna mah geus ilahar lamun aya Uwa Léngsér pasti aya Si Ambu. Di sababaraha panggung sakapeung Si Ambu téh purah dipaénkeun ku awéwé asli. Tapi teu saeutik ogé anu dipaénkeun ku lalaki anu dangdan jiga awéwé. Ih, sabeuleugeunjeurna, Wa. Malah sok maké kutang anu dieusian ku bubuntelan atawa balon ngarah katempo siga susu alias pinarep téa. Bujur wé dibantalan ngarah siga nu demplon.

Rupa-rupa, Wa. Aya kalana Si Ambu téh jiga nini-nini. Kolot, bongkok, maké kabaya. Meureun ngarah serasi jeung Uwa, sarua kolotna. Tapi ayeuna mah aya ogé Ambu Léngsér anu ngora, dangdan geulis jiga Chelse Islan, maké high heels, maké bulu mata geus alahbatan Syahrini, jeung sajabana. Dangdanan Léngsérna gé geus araranéh. Karakterna gé rupa-rupa. Aya Léngsér anu teu béda jeung pamaén calung. Maksudna tukang ngabodor. Bodor wé jeung bodor. Aya Léngsér anu daria tur wijaksana lir enya-enya kolot anu ngurus kawinan budakna. Aya ogé anu campur antara daria jeung bodor. Lah, pokokna mah geus rupa-rupa intérprétasi nguenaan wujud jeung karakter Uwa téh.

Kuduna gé uing nu nanya, saha ari Si Ambu téh? Naha bener éta pamajikan Uwa? Selingkuhan? Kabogoh? Anak? Atawa incu? Jih, uing mah nyaritakeun téh ladang nempo wé. Da apanan kitu kaayaanana di panggung hajat mah. Kosi sih uing ngadéngé kasang tukangna ngeunaan ayana Si Ambu dina upacara mapag pangantén basa keur miluan Pertemuan Teknis Pasanggiri Mapag Pangantén di Cimahi taun 2018. Harita Kang Édi Mulyana, dosén tari ISBI Bandung, nyarita. Hiji waktu anjeuna jeung baladna, Kang Lili Suparli, dosén karawitan ISBI Bandung, kaul dina hajatan salah sahiji seniman. Uing poho deui saha ngaranan. Tah, kangaranan kaul, jaba hajat seniman sénior, loba tah anu hayang aub ngarojong. Saenggeus dibagi-bagi peran saha anu nari ieu saha anu bagéan itu, aya salah saurang awéwé anu teu kabagéan peran. Nya ku Kang Édi jeung Kang Lili tuluy wé dijadikeun Ambu. Tugasna maturan Léngsér. Kitu dongéng Kang Édi mah. Tapi teuing. Naha ti saprak harita ayana Ambu téh? Atawa geus aya ti saméméhna?

Ih, saha nu nyebut dosa? Sah-sah waé ceuk uing mah da kasenian mah lain agama. Agama gé apanan tuluy ngigelan jaman. Miindung ka waktu mibapa ka jaman. Tungtungna mah urusan karesep, Wa. Uing pribadi mah teu pati resep kana Léngsér anu motah kaleuleuwihi. Kitu deui Ambuna. Sok sanajan uing ogé remen kacida sapanggung jeung nu modél kitu. Tapi loba ogé anu ngidolakeun paripolah Léngsér anu motah, anu lamun manggung téh sok nepi ka lécét tuur alatan labuh da ngibingna bébéakan jiga nu weureu ciu juhlas botol. Payu, cenah. Léngsér anu teu motah, nu teu pikaseurieun mah sok tara kaajakan manggung.

Bingung ogé uing, Wa. Heueuh, baheula mah cenah mapag panganten téh kudu khusu, khidmat da nikah téh upacara anu sakral. Lain lalaworakeuneun, komo ukur bobodoran. Nikah téh lain ukur perkara kadunyaan tapi ogé aya diménsi spiritualna. Malah mun bisa sakali saumur hirup. Naha pantes hiji hal anu sakral direureuah ku bodor anu kamalinaan jiga nu keur usum ayeuna? Jaman baheula gé aya meureun bobodoran dina hajatan mah. Hiburanana. Tapi lain eukeur mapag calon atawa pangantén meureun. Aya waktuna séwang-séwangan. Ari jaman ayeuna, énya jaman postmodérn téa, geus pacampur nu mana nu sakral nu mana nu profan. Nu mana nu daria nu mana nu heureuy.

Tapi, jigana lain ukur seniman upacara adatna anu robah, Wa. Masyarakatna gé geus ngiser meureun. Pandangan masyarakat kana upacara pernikahan téh geus béda meureun jeung jaman aki nini uing baheula. Ayeuna mah nu ngarana upacara téh, upacara naon waé, sigana leuwih beurat kana pesta, party téa ceuk urang deungeun mah. Haha hihi malulu. Barina gé cenah mah ngararamé nu kawin ku prosési seni nu ayeuna ilahar disebut upacara adat mapag pangantén téh atawa upacara pangbagéa, éta téh kamonésan seniman Sunda béh dieu. Ceuk Kang Godi  Suwarna mah éta téh alpukahna Wahyu Wibisana, mun teu salah. Jadi lain titinggal Prabu Siliwangi atawa Prabu Niskala Wastu Kancana.

Nya aya meureun baheula gé nu ngarana upacara jatukrami mah da di unggal kabudayaan gé pasti aya waé. Tapi pan urang teu apal kumaha bentuk jeung tata carana. Pegat, Wa. Teu jiga di kabudayaan Jawa anu cenah mah puguh bisa dipaluruh nepi ka jaman raja-raja.

Jadi kumaha atuh, Wa? Ari Uwa téh saha sabenerna?

Panjalu, 30 Januari 2019